Ateist Otistikler, Otistik Ateistlere Karşı!

Bazı sözler, esasında hakaret anlamı taşımamalarına rağmen belli ideolojiler tarafından kullanıldığında, belli kişileri veya grupları asağılamak ve onları küçük görmek amacı güdebilir. 22 Nisan 2013 tarihinde gündeme düşen, Adana Otistik Çocuklar Sağlık ve Eğitim Derneği Başkanı ve “sosyolog” Fehmi Kaya’nın “Araştırmacılar ABD ve Kanada’da ateizmin, otizmin farklı bir biçimi olduğunu söylüyorlar” seklindeki açıklaması ve bundan sonra doğan tartışmalarda sarf edilen “Otizmli dahi olsa, bir insan ateist doğamaz” gibi cümleler, son 10 yılda bu şekilde hakaret içerikliymiş gibi kullanılmaya başlayan ve halk tarafından içeriği anlaşılmadığı belli olan bir sözcüğe işaret etmektedir: Ateizm.¹, ² Bu şahısların ağızlarından çıkan sözlerin rastgele söylenmiş olması pek olası gözükmüyor. Bu, bilinçaltında biriken nefretin, popülist bir maske ile dışavurumundan ibarettir ve ne ciddiye alınacak ne de savunulacak bir tarafı bulunmaktadır.

Buna rağmen bu söz öylesine yankı uyandırdı ki, birçok farklı otizm derneklerinin liderleri, çeşitli bakanlar, psikologlar, psikiyatrlar ayağa kalktılar ve Fehmi Kaya’yı olumsuz yönde eleştirdiler.³, ⁴ Bu tepkilerinin nedeni neydi? Otistiklerin ailelerinin bu kıyaslamadan “alınmış” ve “incinmiş” olması… Öyle ya, bu ailelerin çocukları nasıl olur da bir “ateist” ile kıyaslanabilirler? Kabul edilemez! Ne hakaret ama!

Evet, Fehmi Kaya muhtemelen bu sözleri bilimsel bir araştırmadan anladıklarını (!) halk ile paylaşmak için sarf etmedi,⁵ ateistleri zeka problemli sandığı için böyle bir benzetmede bulundu. Bazıları hariç, televizyonlara çıkan, gazetelerde yazan, haberler yapan bir tane aklıselim de çıkıp demedi: “Neden bu kıyaslamadan incineceklermiş? Ateist olmak kötü bir şey mi? Nasıl böylesine normal iki unsuru birbirinin yerine, hem de aşağılama amaçlı kullanabilirsiniz?” Yani kimse çıkıp da asıl sorgulanması gerekeni sorgulamadı.

Bilineceği gibi ne “otistik” bir hakaret sözcüğüdür ne de “ateist”… Burada olan çok da “düşüncesizce” savrulmuş bir söz değildir esasında. Başlarken söylediğim gibi burada olan, “sevilmeyen” bir kısma karşı duyulan nefretin dışavurumudur. Evet, halkımız “ateistlerden” hoşlanmamaktadır. Çünkü ateizm, bu bilgisizlere göre, ancak gelişmemiş beyinlerin varacağı bir sonuç olabilir. Bundan daha ironik bir yaklaşım herhalde olamazdı.

Şöyle ki: Fehmi Kaya’nın sözlerine temel edindiği “ABD ve Kanada’daki araştırmacılar tarafından yapılan çalışma”, PLoS One dergisinde 30 Mayıs 2012’de yayımlanmış olan “Zihinleştirme Eksiklikleri Kişisel Tanrı İnancını Kısıtlandırıyor” başlıklı makaledir⁶. Makalede 4 farklı vaka analiz edilmektedir ve elde edilen verilerden kısaca şu sonuçlara varılmaktadır: Bir birey, otizm ölçeğinde daha ileri düzeyde otizmli ise dini inançları o kadar zayıf olmaktadır. Araştırmacılar, birçok defa, bunun en muhtemel sebebinin dini inanç gibi soyut düşünmeye dayalı ve “zihinleştirme” ile ilgili etkinliklerin beynin belli bölgelerinin aktivasyonu sayesinde yapılabildiğini, dolayısıyla otizm arttıkça bu becerinin azalması olduğunu vurgulamaktadır. Dolayısıyla, esasında sadece dini inançlar değil, soyut olan her türlü kavramın algılanması ve dolayısıyla o kavramlarla ilgili çıkarımlar yapabilme becerisi, zihinleştirme yetisinin azalmasıyla birlikte azalmaktadır. Ancak Kaya’nın “sandığı” gibi bu, ateistlerin de otizmli olduğu anlamına hiçbir şekilde gelmemektedir. Bu araştırmadan herkesin kolayca anlayabileceği şu sonuç çıkmaktadır: Otizmli bireyler ateizme meyilli olabilirler; ancak ateist bireylerin otizm ile bir alakası bulunmamaktadır.

Zaten yine bu makalenin yazarları, 27 Nisan 2012’de Science dergisinde çıkan “Analitik Düşünce Dini İnançsızlığı Artırıyor” başlıklı makalelerinde de analitik zeka ile inançsızlık arasında doğru orantı olduğu deneysel olarak göstermektedirler.⁷ Ancak ateizmle ilgili tek kriterin analitik zeka olmadığını da vurgulamaktadırlar. Yani bu araştırmadan çıkarılacak olan da inançli insanların zekalarının düşük olduğu değildir, örneğin.

Yani bu iki araştırma birleştirilirse, varılacak olan sonuç şudur: Otizm ölçeği değeri arttıkça soyut düşünme kapasitesi azalmaktadır, dolayısıyla bu bireyler dini inanç ve düşünceleri algılayamamaktadırlar (bunun ateistlerin otizmli olmasıyla bir alakası yoktur). Bunun zıttı şekilde, otizmli olmayan “normal” bireylerde analitik zeka arttıkça da ateizm artmaktadır; bu sefer sebep, analitik düşünme becerisinin dini düşünceler gibi sezgisel ve daha basit yapılı düşünce becerilerinin baskılamasıdır. Yani hiçbir şekilde Kaya’nın vardığı sonuca varmak mümkün değildir.

Ateizm genetik ya da fiziksel bir olgu değil, düşünsel bir duruştur. Günümüzde yaygın olarak kabul edilen görüşe göre bir bireyin ateist olma sebebi tek bir faktöre bağlanamaz. Hele ki herhangi bir şekilde zihinsel kapasitedeki zayıflık ile ilişkilendirilmesi, eldeki tüm bilimsel verileri hiçe saymak olacaktır. Bunu destekleyen bulgulardan biri, günümüzdeki bilim insanlarının en sınırlı ihtimalle yüzde 52, en geniş ihtimalle yüzde 72’sinin ateist olmasıdır. Üstelik “bir çocuğun ateist doğması mümkün değildir” açıklaması da tamamen ters bir ifadedir. Teknik olarak her çocuk ateist olarak doğar, sonradan dünya üzerinde şans eseri içine doğduğu dini kültürel olarak benimser. Ancak sonradan gelen eğitim ve bu konular üzerinde düşünme sonucu, yeniden ateizm benimsenebilir. Dolayısıyla bunu otizm ile kıyaslamaya kalkmak bile tamamen hatalı olacaktır.

Sonuç olarak, bu konuda yapılan bütün açıklamaları fütursuzca ve bilgisizce savrulmuş düşünce kırıntıları olarak görüyorum. Eğer ki Kaya sözleriyle ateistleri bir şekilde aşağılamaya çalıştıysa (ki bunu otizm üzerinden yapmak düşündürücüdür), dünya çapındaki bir milyardan fazla ateisti itham ettiğini biri ona hatırlatmalıdır .⁸

Ateist Otistikler, Otistik Ateistlere Karşı!

Dipnot